Συνοδικόν Ποιμαντικόν Γράμμα πρός τούς Ἐφημερίους 2007

Ἀριθμ. Πρωτ.: 708

Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 29ῃ Ὀκτωβρίου 2007

ΣΥΝΟΔΙΚΟΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟΝ ΓΡΑΜΜΑ

Πρός
Ἅπαντας τούς Αἰδεσιμωτάτους Ἐφημερίους
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης.

Τέκνα ἀγαπητά ἐν Κυρίῳ καί συμπρεσβύτεροι ἀδελφοί,

Εὐχόμεθα πατρικῶς ὑγείαν κατ’ ἄμφω καί πλησμονήν τῆς ἀγάπης καί τῆς Χάριτος τοῦ Κυρίου καί Δομήτορος τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν εἰς τήν προσωπικήν σας ζωήν, τήν ἱερατικήν πορείαν καί τήν κατ’ οἶκον Ἐκκλησίαν σας.

Ἀπευθυνόμεθα μετ’ ἀγάπης πολλῆς, ἀλλά καί μετ’ ἀποστολικῆς εὐθύνης πρός ὑμᾶς, τούς ποιμένας τοῦ λογικοῦ Ποιμνίου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ἐν ταὐτῷ τούς ἐγγύς πρός ἡμᾶς συνεργούς εἰς τόν Ἀμπελῶνα τοῦ Κυρίου, ἐπιποθοῦντες τήν μεταξύ ἡμῶν καί ὑμῶν κοινωνίαν ἀφ’ ἑνός καί τήν πνευματικήν ἀφ’ ἑτέρου οἰκοδομήν ἑνός ἑκάστου ἐξ ὑμῶν.

Τοῦτο δέ πράττομεν καί διά τήν χαράν καί τήν ψυχικήν ἱκανοποίησιν ἐκ τῆς κοινωνίας ταύτης καί διά τήν εὐθύνην ἡμῶν, ὡς Ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας, πρός στήριξιν καί καταρτισμόν τῶν στελεχῶν Αὐτῆς καί δή καθώς Αὕτη διέρχεται, ἐν ταῖς ἡμέραις ἡμῶν, ἐν μέσῳ πολλῶν πειρασμῶν, πολλῶν δοκιμασιῶν καί μικροτέρων ἤ μεγαλυτέρων διώξεων.

Τέκνα καί ἀδελφοί ἐν Κυρίῳ,
Ἡμεῖς, οἱ Ἐπίσκοποι καί Πρεσβύτεροι Ἀδελφοί σας, γνωρίζομεν σαφῶς ὅτι ἀπευθυνόμεθα εἰς ὑπευθύνους ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας, οἵτινες δίδωσιν ἐνσυνειδήτως καί εὐσυνειδήτως τήν ὁμολογίαν τοῦ Χριστοῦ καθαράν καί τήν μαρτυρίαν τῆς Ἱερωσύνης δυνατήν, πρός τόν βαθέως καί εὐαισθήτως θρησκευόμενον Λαόν τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον αὐτῆς. Δοξολογοῦμεν τόν Κύριον διά τοῦτο, προσευχόμενοι, ὅπως ἐνδυναμοῦσθε διαρκῶς ὑπό τοῦ Παναγίου Πνεύματος καί πληροφορῆτε τήν διακονίαν σας, κατά τό ἅγιον Αὐτοῦ Θέλημα, πρός δόξαν Του καί πρός σταθεράν, ἀλλά καί αὐξανομένην ὠφέλειαν τῆς ἁγίας Αὐτοῦ Ἐκκλησίας.

Πλήν, ἐπειδή καί ἐξ ἐμπειρίας καί ἐξ ἀκοῆς, γνωρίζομεν ὅτι μεταξύ ὑμῶν ὑπάρχουν, ἔστω καί ὀλίγαι, ἀρνητικαί ἐξαιρέσεις, σκανδαλίζουσαι, ἔν τινι τρόπῳ, τό Πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, γράφομεν πρός ὑμᾶς τά κατωτέρω, ἐπιδιώκοντες τό μέν, ὅπως στηρίξωμεν τούς ἀληθῶς καί γνησίως ἀγωνιζο-μένους τόν ἀγῶνα τόν καλόν, τό δέ, ὅπως «νουθετήσωμεν τούς ἀτάκτους» (Α’ Θεσ. 5,14), προλαμβάνοντες μεγαλυτέρας δυσαρέστους καί ἀνεπιτρέπτους, κατά τό θεῖον δίκαιον καί τήν τάξιν τῆς Ἐκκλησίας, καταστάσεις, γνωστοῦ ὄντος, ὅτι ἡ πρόληψις κρίνεται προτιμητέα τῆς θεραπείας.

Ἐπειδή δέ τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος εἶναι, διά τοῦ Ἱ. Μυστηρίου τῆς Ἱερωσύνης, συνυφασμένον καί ἑνωμένον μετά τῆς Θείας Λατρείας καί πάν-των τῶν ἐξ Αὐτῆς προερχομένων Θείων Δωρεῶν, ἱκανῶν διά τήν σωτηρίαν τῶν ἀπεκδεχομένων ταύτας ψυχῶν, ἐπισημαίνομεν τά κατωτέρω:

Α. Τό πρόσωπον καί ἡ ζωή τοῦ ποιμένος.
1. Εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικόν τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος. Ἔχει τήν ἐκλογήν ἀπ’ Αὐτόν τόν Ἴδιον τόν Ἱδρυτήν καί Ἀρχηγόν τῆς Ἐκκλησίας (Ἰωάν. 15,16). Δέν προέρχεται ἡ ἰδιαιτερότης αὕτη «ἐκ τοῦ κόσμου», ἀλλά ἐξ Αὐτῆς τῆς Πηγῆς τῆς Θείας Χάριτος (Ἰωάν. 15,19). Διά τῆς χειροτονίας, καθίσταται ἱκανός πρός καρποφορίαν, τήν ὁποίαν, ἀναμένουν κυρίως ὁ ἐν Τριάδι προσκυνούμενος Θεός, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι καί πάντες οἱ Ἅγιοι, ἐν ταὐτῷ δέ καί ἡ ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Μεταβάλ-λεται ὁ ποιμήν, διά τῆς Θείας Χάριτος, εἰς «Φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. 5,14), εἰς «ἅλας τῆς γῆς» (Ματθ. 5,13), εἰς «πόλιν ἐπάνω ὄρους κειμένην» (Ματθ. 5,14), εἰς «λύχνον ἐπί τήν λυχνίαν» (Ματθ. 5,15).

Ἑπομένως τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος, διά τοῦ Ἱ. Μυστηρίου τῆς Ἱερωσύνης, καθίσταται πρωτίστως ὑπεύθυνον περισσότερον παντός ἄλλου προσώπου, τόσον δι’ ἐκτάκτων δωρεῶν καί χαρισμάτων, ὅσον καί διά πλη-σμονήν εὐθυνῶν, ἱερῶν καθηκόντων καί ὑποχρεώσεων, ἐπειδή αἱ ἔκτακτοι δωρεαί καί τά ὑπέρ τήν φύσιν τήν ἀνθρωπίνην χαρίσματα ἐδόθησαν ἐφ’ ἅπαξ καί κρατοῦνται δυνάμει τῆς Ἱερωσύνης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, εἰς τό διηνεκές, ἀποκλειστικῶς καί μόνον διά τήν διακυβέρνησιν Αὐτῆς καί τήν σωτηρίαν τῶν πιστῶν μελῶν Αὐτῆς.

Διά πάντα τά ἀνωτέρω, τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος λογίζεται ὡς ἡγιασμένον, ἐγγύτερον τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ ὑπάρχον, ὡς δυνάμενον σθεναρῶς ν’ ἀντιτάσσηται εἰς τόν πονηρόν, ἀλλά καί δυνάμενον, «τοῦ δεσμεῖν τε καί λύειν» (Ματθ. 18,18), τά ἐν τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ συμβαίνοντα. Ἄρα, κατά τά ἀνωτέρω, τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος εἶναι μοναδικόν καί ἀνεπανάληπτον, διότι ἐπαγγέλλεται τήν γνησίαν καί μοναδικήν διακονίαν καί ὑπόσχεσιν νά φέρῃ τήν σωτηρίαν εἰς τήν ψυχήν τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἀνήκει εἰς τόν Οὐρανόν, διερχόμενος ἐκ τῆς γῆς.

2. Ἔχοντες ὑπ’ ὄψιν τ’ ἀνωτέρω προτρεπόμεθα πατρικῶς, ὅπως ἅπαντες ὑμεῖς φροντίζητε, ὥστε τό Κληρικόν πρόσωπόν σας, κατά τό δυνατόν περισσότερον διατηρῆται ἀπαραβίαστον κακῶν, εὐπρόσδεκτον ἀρετῶν καί ἀξιῶν, δυσβάλωτον τῶν πονηρῶν τεχνῶν τοῦ ἀντιδίκου καί εὐάλωτον τῆς βιαίας πνοῆς καί σωτηρίου ζωῆς τοῦ Παρακλήτου.

Διά τήν ἐπίτευξιν τούτων ἀπαραίτητοι προϋποθέσεις λογίζονται:

α) Ἡ καθ’ ἡμέραν ἐπιτέλεσις καί συμμετοχή ὑμῶν εἰς τάς Ἱεράς Ἀκολουθίας.
β) Ἡ διαρκής καί βιωματική προσευχή.
γ) Ἡ πλήρης κοινωνία ὑμῶν μετά τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου, ὡς πατρός, ἀδελφοῦ καί συλλειτουργοῦ ὑμῶν, ἅμα τε καί ὡς κεφαλῆς τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχοντος.
δ) Ἡ ὑποδειγματική διά τούς πιστούς καί τακτική συμμετοχή ὑμῶν εἰς τό Ἱ. Μυστήριον τῆς Εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ (Μετάνοια). Εἶναι ἀδιανόητον ποιμήν διά τήν σωτηρίαν ψυχῶν νά μή φροντίζῃ τήν σωτηρίαν τῆς ἰδικῆς του ψυχῆς.
ε) Ἡ μετά συνέσεως, σοβαρότητος, φρονήσεως, ἱεροπρεπείας καί σεμνότητος, κοινωνία ὑμῶν μετά τῶν μελῶν τοῦ Πληρώματος τῆς Ἐνορίας ὑμῶν καί τῆς Ἐκκλησίας ἐν γένει.
στ) Ἡ μετά σπουδῆς, ἀποφυγή τῆς ἐκκοσμικεύσεως, κυρίως ὅσων στοι-χείων αὐτῆς εἶναι ἀντιθέτἆ πρός Διδασκαλίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τήν Παράδοσιν Αὐτῆς.
ζ) Ὁ σεβασμός ὑμῶν εἰς τήν περιβολήν καί ἐξωτερικήν ἐμφάνισιν τοῦ Ὀρθοδόξου Κληρικοῦ εἰς τόν τόπον ἡμῶν, κατά τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας.
η) Ἡ ἐπιμέλεια πρός περαιτέρω ἐπιμόρφωσιν, μέσῳ ὠφελίμων βιβλίων καί διά τῆς συμμετοχῆς ὑμῶν εἰς ἐνδιαφέροντα Συνέδρια ἤ Σεμινάρια, ἔτι δέ (διά τούς νεωτέρους ἐξ ὑμῶν) διά περαιτέρω Θεολογικῶν (κυρίως) σπουδῶν.
θ) Ἡ διά πολλῶν πνευματικῶν ἀγώνων, ἐπιμελημένη φροντίς ἀποκοπῆς τοῦ ἰδίου θελήματος.
ι) Ἡ μετά ὑγιοῦς ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος, ἄρνησις νά μεταβληθῇ ἡ πνευματική ἀξία τῆς Ἱερωσύνης, εἰς θέσιν καί εἰς ἀξίαν κοσμικῆς ἐξουσίας, διά τήν ἀπόκτησιν προσκαίρου δόξης καί ὑλικῶν ὠφελειῶν, καί
ια) Ἡ λελογισμένη καί καθαρά ὑπακοή ὑμῶν εἰς τήν Ἐκκλησίαν, ὡς Κιβωτοῦ τῆς Χάριτος καί τῆς Ἀληθείας ὑπάρχουσα, ὥστε δι’ αὐτῆς νά διατηρῆσθε καί νά ἐμμένητε εἰς τήν «Ἑνότητα τῆς πίστεως καί εἰς τήν κοινω-νίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ἐφεσ. 4,3 καί 15) μετά πάντων τῶν συλλειτουργῶν καί ἀδελφῶν ὑμῶν εἰς τό Ἱερόν Θυσιαστήριον.
3. Ἀνάλογος τῆς μοναδικότητος τοῦ προσώπου τοῦ ποιμένος, ὀφείλει νά εἶναι καί ἡ ἐν γένει ζωή αὐτοῦ. Ὅταν δε λέγομεν «ζωή» ἐννοοῦμεν πᾶσαν κίνησιν καί πρᾶξιν, ἐκδήλωσιν καί παρουσίαν, πάντα τρόπον συνυπάρξεως καί συμπεριφορᾶς καί ἐν γένει ὅ,τι ἀπορρέει, ὅ,τι προέρχεται καί ὅ,τι πραγματώνεται ἐκ τῆς ψυχῆς, τῆς καρδίας, τοῦ νοός, τῆς συνειδήσεως, τῆς ἐλευθερίας καί τῆς θελήσεως τοῦ προσώπου τοῦ ποιμένος.

Διά τοῦτο ἀκριβῶς καί ἐτονίσθη ἀνωτέρω, ὅτι ἀνάλογος τοῦ προσώπου τοῦ ποιμένος εἶναι, ὀφείλει νά εἶναι, καί αὐτό πού ὠνομάσαμεν καί ἑρμηνεύσαμεν ὡς «ζωή» τοῦ ποιμένος. Διότι, ἐάν τό πρόσωπον καί ἡ ζωή τοῦ ποιμένος ἐμφανίζονται διαφοροποιημένως μεταξύ αὐτῶν, τοῦτο σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει ταὐτοθέλησις συνθέσεως προσώπου καί τρόπου ἐκφράσεως καί ἐκδηλώσεως, προερχομένου ἐκ τῆς συνθέσεως τοῦ προσώπου. Ἄρα ὅ,τι εἶναι ὁ ποιμένας καί ὅσα ἀπορρέουν ἐξ αὐτοῦ, δέν εὐθυγραμμίζονται καί πρός τό Πρόσωπον καί πρός τήν Ζωήν ΕΚΕΙΝΟΥ, Τόν Ὁποῖον διακονοῦν καί διά τῆς Χάριτος Αὐτοῦ τά λογικά πρόβατα καί ἀρνία Αὐτοῦ (Ἰωάν. 21,15-17).

Τά κυριώτερα ἀναλογοῦντα τό πρόσωπον τοῦ ποιμένος σημεῖα τῆς ζωῆς αὐτοῦ εἶναι τά ἑξῆς:
α) Ἡ Χριστοκεντρική πορεία του.
β) Ἡ μετά δικαιοσύνης, ἀγάπης καί καθαρότητος, συνύπαρξις καί, κα-τά περίπτωσιν, συνεργασία μετά τῶν λοιπῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κοινότητος.
γ) Ἡ δημιουργία καί ἡ διατήρησις μιᾶς, ὄντως, χριστιανοπρεποῦς οἰκογενείας, ὥστε ν’ ἀναδειχθῇ καί νά ὑπάρχῃ ὡς «κατ’ οἶκον Ἐκκλησία» (Ρωμ. 16,4).
δ) Ἡ κατά τήν Ὀρθόδοξον πίστιν καί θέσιν συμμετοχή εἰς «ἔργα καλά καί ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις», ὡς ταῦτα ἀναφέρονται εἰς τήν πρός Τίτον Ἐπιστολήν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.
ε) Ἡ ἄσκησις τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης πρός πάντας ἀνεξαιρέτως.
στ) Ἡ μεθ’ ὑπομονῆς καί μακροθυμίας ἀντιμετώπισις ἀδυναμιῶν καί κακιῶν, ὅσων, μετ’ ἐμπιστοσύνης, αἰτοῦνται τήν συμβουλήν καί τήν διδαχήν τοῦ ποιμένος, καί
ζ) Ἡ μετ᾽ ἐπιμελείας ἀποφυγή συμμετοχῆς εἰς ἐνεργείας, πρωτοβουλίας, πράξεις καί ἐκδηλώσεις, ἀπαδούσας εἰς τό Ἱερατικόν αὐτοῦ σχῆμα, ὡς ὑπευθύνου ποιμένος καί λειτουργοῦ τῶν τοῦ Θεοῦ Μυστηρίων.

Β. Ὁ ποιμήν, ὡς λειτουργός τῶν Θείων Μυστηρίων.

Ὁ ποιμήν, ὡς ἐκ τῆς ἀνωτέρω συντόμου περιγραφῆς τοῦ προσώπου καί τῆς ζωῆς αὐτοῦ, εἶναι, κυρίως, πρόσωπον λειτουργικόν, εἶναι ὁ Λειτουργός τῶν Ἱ. Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ. Διά τῆς Ἱερωσύνης «ἐνδύεται δύναμιν, ἐπελθόντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Πραξ. 1,8), ὥστε καθίσταται δυνατός, ἀλλά καί ἀπαραίτητος, διά τήν μετάδοσιν τῆς Θείας Χάριτος εἰς ὅσους τήν ζητοῦν, εἰς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι τήν ἔχουν ἀνάγκην. Ὁ ποιμήν, ὡς Λειτουργός, διά τῆς Χάριτος τοῦ Παναγίου Πνεύματος, καταβιβάζει τόν Οὐρανόν εἰς τήν γῆν καί διά τῶν Ἱ. Μυστηρίων, ἰδιαιτέρως δέ τῆς Θείας Εὐχαριστίας, γίνεται ἡ ἑνοποιός δύναμις καί ἡ αἰτία συναντήσεως καί συνυπάρξεως Θεοῦ καί Ἀνθρώπου. Ὁ ποιμήν, ὡς Λειτουργός, γίνεται ἰσάγγελος, μεταδίδων τήν Θεί-αν Χάριν καί τά Δῶρα Αὐτῆς εἰς ἕνα ἕκαστον τῶν πιστῶν.
Πλήν τούτων, ὁ ποιμήν, διά τῆς Ἱερωσύνης, γίνεται ὁ ἐγγυητής τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου εἰς τόν κόσμον Του, ὥστε ν’ ἀποφεύγηται δι’ αὐτοῦ ἐπιμελῶς ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελιστοῦ τῆς ἀγάπης «εἰς τά ἴδια ἦλθεν, καί οἱ ἴδιοι αὐτόν οὐ παρέλαβον» (Ἰωάν. 1, 11).
Ὡς ἐκ τοῦ λειτουργικοῦ, ὑπάτου καί μοναδικοῦ ἀξιώματός του ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ὁ ποιμήν ὀφείλει νά ἔχῃ τόν νοῦν, τήν ψυχήν, τήν καρδίαν καί ὅλην τήν ὕπαρξιν αὐτοῦ ἐστραμμένα εἰς τόν Θεάνθρωπον Κύριόν του καί δι’ Αὐτοῦ εἰς τόν συνάνθρωπον, τό λογικόν πρόβατον ἤ ἀρνίον τοῦ Ἀρχιποίμενος, διά νά εἶναι πληρεστέρα, κατά τό δυνατόν, ἡ λειτουργική αὐτοῦ διακονία. Καί πρὀς ἐπίτευξιν τούτοου, ὁ ποιμήν ὀφείλει νά προσέξῃ ἰδιαιτέρως τά ἑξῆς:
1. Νά ἐπίσταται καλῶς διά τῆς πίστεως, τῶν βιωμάτων, τῆς εὐλαβείας, τῆς εὐσεβείας καί τοῦ νοός αὐτοῦ, ἅπαντα τά τῆς Θείας Λατρείας, μηδενός σημείου ἐξαιρουμένου, δῆθεν ὡς ὑποδεεστέρου. Διότι, ναί μέν τό Ἱ. Μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί, ὅσα μέ κέντρον τοῦτο, συνυπάρχουν ἐν τῇ Θείᾳ Λειτουργίᾳ, ἀποτελοῦν τήν πεμπτουσίαν τῆς καθ’ ὅλου Ὀρθοδόξου Λειτουργικῆς Λατρείας, ὅμως οὐδέ ἕν τῶν ὑπολοίπων στοιχείων καί δεδομένων ἐν αὐτῇ, ὑπολείπεται Θείας Χάριτος καί δυνάμεως. Οὕτως ἀποφεύγονται λάθη, παραλείψεις καί τά τοιαῦτα, πολλά ἐκ τῶν ὁποίων ἀντιλαμβάνονται οἱ πιστοί καί δημιουργεῖται ὁ ἀπαράδεκτος καί φρικτός σκανδαλισμός, κατά τήν ὥραν τῆς Θείας Λατρείας, ἰδιαιτέρως δέ κατά τήν τέλεσιν τῆς Θείας Εὐχαριστίας.
2. Νά ἵσταται μετά φόβου, δέους, εὐλαβείας, σεμνότητος καί ἱεροπρεπείας ἐνώπιον τοῦ Φρικτοῦ Θυσιαστηρίου. Κατά τήν ἐπισήμανσιν τῶν ἁγίων Πατέρων, ἐάν ὁ Λειτουργός ἵσταται ἀναξίως πρό τοῦ ἐπί γῆς ἱεροῦ Θυσιαστηρίου, ἀσφαλῶς καί δέν θά δυνηθῇ νά ἐξασφαλίσῃ θέσιν πρό τοῦ οὐρανίου τοιούτου.
3. Ἡ εὐπρέπεια, τό καθαρόν καί τό ἄψογον εἰς τήν ἐμφάνισιν αὐτοῦ, εἰς τά Ἱερά Ἄμφια, ὡς καί εἰς ἅπαντα τά ἀπαραίτητα Ἱ. Σκεύη καί λοιπά χρειώδη διά τήν Θείαν Λειτουργίαν, ἀποδεικνύουν, κατ’ οὐσίαν, τόν βαθμόν τῆς πίστεως καί τῆς εὐλαβείας αὐτοῦ, διά τῶν ὁποίων προσεγγίζει τά Ἅγια.
4. Ἡ ἠρεμία, ἡ γαλήνη καί ἡ εἰρήνη τοῦ ποιμένος, ὡς Λειτουργοῦ, ἰδιαιτέρως καί ἀπαραιτήτως ὀφείλουν νά ὑπάρχουν κατά τήν προσέγγισίν του εἰς τό Ἱερόν Θυσιαστήριον.
Εἶναι γνωστόν ὅτι ἡ ἐσωτερική ταραχή δέν ἐξασφαλίζει εἰς τόν Λειτουργόν τήν δυνατότητα ἀληθοῦς καί πλήρους κοινωνίας μετά τοῦ Θεοῦ κατά τήν ὥραν τῆς θείας Λατρείας καί ἀποστερεῖ τοῦτον τῶν ἐξ αὐτῆς προερχομένων θείων Δωρεῶν.
5. Τό δογματικόν τμῆμα, θεωρία καί πρᾶξις, ἑκάστου Ἱ. Μυστηρίου ἤ Ἱ. Ἀκολουθίας, ὀφείλει καλῶς, ἀνοθεύτως καί ἀπαραχαράκτως νά τό γνωρίζῃ ὁ Λειτουργός, ὥστε, ὡς πιστεύει ὀρθοδόξως, οὕτω καί ὀρθοδόξως νά τελῇ ἅπαντα. Οὐδεμία δικαιολογία εἶναι ἐπιτρεπτή διά τό ἀντίθετον. Ἐπί πλέον θά ἠδύνατο νά λεχθῇ ὅτι καί ἡ πλέον λεπτομερής κίνησις χειρός τοῦ Λειτουργοῦ ἤ λανθασμένη ἀπόδοσις λόγων εὐχῆς ἤ εὐχῶν, δύνανται νά θίξουν τό Ὀρθόδοξον τῆς Θείας Λατρείας.

Ἀγαπητοί,
Γράφοντες τ’ ἀνωτέρω πρός ὑμᾶς, τούς ποιμένας τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ καί Λειτουργούς τῶν Θείων Αὐτοῦ Μυστηρίων, ἐστοχεύσαμεν μόνον εἰς ὅσα ἐν ἀρχῇ τοῦ Γράμματος τούτου ἐσημειώσαμεν. Ἐμπιστευόμεθα δέ τόσον τήν ὑπακοήν καί τόν σεβασμόν ὑμῶν πρός τόν Ἐπίσκοπον ὑμῶν καί δι᾽ Αὐτοῦ πρός τήν Ἱεράν ἡμῶν Σύνοδον, ὅσον καί εἰς τήν χαρακτηρίζουσαν ὑμᾶς ἐπίγνωσιν τῶν ποιμαντικῶν καί λειτουργικῶν ὑμῶν εὐθυνῶν, ὅτι θά μελετήσητε, μετά τῆς δεούσης προσοχῆς, τό Συνοδικόν τοῦτο Γράμμα καί θά τό ἀποδώσητε εἰς ὁλόκληρον τήν ἱερατικήν ὑμῶν ὕπαρξιν, ὥστε νά ἐμπεδοθῇ τοῦτο ἀρκούντως εἰς αὐτήν καί νά ἐπιφέρῃ τό προσδοκώμενον ἀποτέλεσμα, τό ὁποῖον εὐχόμεθα νά εἶναι μόνον: Ἡ μετά πληρεστέρας ἐπιγνώσεως τῶν εὐθυνῶν ὑμῶν, ἐνώπιον τοῦ Θείου Θελήματος καί τῆς Ἐκκλησίας, ὡς Κληρικῶν προσωπικοτήτων, ἐπιτέλεσις τῶν ποιμαντικῶν καί λειτουργικῶν ὑμῶν καθηκόντων, ὥστε δι’ αὐτῆς, νά δοξάζηται πάντοτε ὁ ἐν Τριάδι Θεός, νά διακονῆται καλῶς ἡ ἁγία Αὐτοῦ Ἐκκλησία καί νά κατεργάζηται ἀσφαλῶς ἡ σωτηρία ἑνός ἑκάστου ἐξ ὑμῶν.

Τέλος, πρός διαπίστωσιν τοῦ γεγονότος, ὅτι ὅσα ἐγράφησαν εἰς τό πα-ρόν Γράμμα ἐκ πατρικῆς ἀγάπης καί ἐνδιαφέροντος, ἀρχήν ἔχουσι τόν Λό-γον τοῦ Θεοῦ καί τό Θέλημα Αὐτοῦ, ὡς καί τήν Πρᾶξιν τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀπ’ ἀρχῆς Αὐτῆς μέχρι καί σήμερον, καί προτρέ-πομεν ὑμᾶς σχετικῶς πρός ἐφαρμογήν πάντων τῶν ἀνωτέρω.

Τό δέ ἄπειρον ἔλεος καί ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἴησαν μετά πάντων ὑμῶν, Τέκνα καί Ἀδελφοί ἐν Κυρίῳ.

† Ὁ Κρήτης ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ, Πρόεδρος
† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ΜΑΚΑΡΙΟΣ
† Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου ΑΝΘΙΜΟΣ
† Ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
† Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ
† Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ
† Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ
† Ὁ Κισάμου καί Σελίνου ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΣ
† Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου ΑΝΔΡΕΑΣ

Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ὁ Κνωσοῦ ΕΥΓΕΝΙΟΣ